O wydziale

Obecny Wydział Archeologii należy do najstarszych jednostek naukowych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, powołanych do życia w momencie powstania tej uczelni 30 stycznia 1919 roku.

Pierwszym jej dyrektorem był współzałożyciel Uniwersytetu, prof. dr hab. Józef Kostrzewski. Od momentu utworzenia nasza placówka kilkakrotnie zmieniała nazwę — ostatni raz stało się to 1 października 2019 roku. Przedtem przez wiele lat funkcjonowała jako Instytut Prahistorii, którą to nazwę wprowadzono 1 grudnia 1982 roku, jako uzewnętrznienie aktualnych wtedy postaw metodyczno-metodologicznych części jego pracowników, a od 3 października 2016 działała pod nazwą Instytutu Archeologii.

Od momentu swego powstania Katedra, a potem Instytut, prowadziły szeroką działalność naukowo-badawczą i dydaktyczną, przede wszystkim w zakresie archeologii pradziejowej i średniowiecznej. W roku 1999 zainicjowano badania naukowe i działalność dydaktyczną także w zakresie archeologii śródziemnomorskiej, a nowa specjalność ostatecznie w roku 2004 uzyskała nazwę Archeologii orientalnej i antycznej. Instytut, a obecnie Wydział Archeologii UAM stanowił i stanowi ważny ośrodek kształcenia kolejnych pokoleń archeologów, a jego wychowankowie odegrali i odgrywają bardzo istotną rolę, zarówno w życiu naukowym, jak i w organizacji polskiej archeologii, zyskując dla niej wysoką pozycję ogólnoświatową. Wśród naszych absolwentów znajdują się liczni profesorowie o znaczącym autorytecie naukowym, członkowie wielu krajowych i zagranicznych towarzystw i organizacji naukowych oraz przedstawiciele kierownictwa niemal wszystkich placówek archeologicznych Polski.

Archeologiczny ośrodek poznański funkcjonował przez szereg lat jako centrum szkolenia studentów z całej Polski w zakresie szeroko pojętych badań terenowych, będąc jednostką wypracowującą zasady nowych technik badawczych i reguły systemu dokumentacji archeologicznej. Dziś nasz Wydział pod tym względem także należy do najlepszych w Polsce. Nasi studenci, ze względu na wysoki poziom umiejętności pracy terenowej, są poszukiwani przez ekspedycje archeologiczne i uczestniczą w pracach wykopaliskowych w całej Europie i poza nią.

Nasza jednostka od początku swego istnienia rozwijała ożywioną działalność wydawniczą. Obecnie Wydział Archeologii posiada własne czasopismo "Folia Praehistorica Posnaniensia" oraz kilka tytułów serii wydawniczych. Pracownicy Wydziału są ponadto członkami komitetów redakcyjnych wielu innych czasopism naukowych.

Obszarem badań wykopaliskowych Wydziału był początkowo teren Wielkopolski i Kujaw oraz - w mniejszym zakresie - Pomorze Wschodnie. Warto tu wspomnieć o wieloletnich efektywnych badaniach grodu kultury łużyckiej w Biskupinie koło Żnina. Począwszy od lat 60. XX wieku ekspedycje nasze wkroczyły także na Pomorze Zachodnie i Środkowe. Przez ponad 25 lat Pomorze Środkowe, a także Kujawy, były regionami, w których zajmowaliśmy pozycję dominującą w badaniach terenowych. Obecnie, w związku z prowadzeniem w Polsce wielkich inwestycji w ramach rozbudowy infrastruktury kraju, Wydział Archeologii współuczestniczy w bardzo znaczący sposób w ratowniczych badaniach wykopaliskowych poprzedzających prace budowlane, angażując w to przedsięwzięcie swój potencjał kadrowy.

Rozszerzeniu, ale i pewnym zmianom preferencji, uległ w czasie minionych lat istnienia naszej jednostki zakres studiów gabinetowych. Początkowo, w latach międzywojennych, w sferze głównych zainteresowań znajdował się problem etnogenezy Słowian oraz studia nad wczesnopiastowskimi ośrodkami grodowymi Wielkopolski. Od roku 1948 do połowy lat 60. - w związku z ogólnopolską akcją przygotowywania obchodów 1000-lecia państwowości polskiej (inicjatorem której był właśnie nasz Instytut) punkt ciężkości wszelkich działań naukowych został przeniesiony na problematykę genezy i rozwoju państwa Piastów. W latach następnych profil problematyki badawczej obecnego Wydziału uległ istotnej zmianie poprzez skoncentrowanie uwagi na okresach pradziejowych, zwłaszcza na epoce kamienia i na schyłku starożytności.

W ostatnim czasie na powrót archeologia okresu średniowiecza stała się bardzo ważnym przedsięwzięciem badawczym, przede wszystkim dzięki pracom wykopaliskowym w obrębie rezydencji książęcej (palatium) na Ostrowie Tumskim w Poznaniu. Nie można też pominąć znaczącej i inspirującej roli poznańskiej archeologii uniwersyteckiej w rozwoju różnych kierunków badań w skali ogólnopolskiej, dotyczących m.in. podstaw metodyczno-metodologicznych archeologii, zaawansowanych studiów nad problematyką osadniczą w oparciu o fotografię lotniczą i GIS, szerokich badań interdyscyplinarnych (bioarcheologicznych, petroarcheologicznych, archeometrycznych, itp.), przekrojowych badań nad południowo-wschodnim pograniczem kręgu kultur nordyjskich czy badań "wschodnioznawczych". Specyfiką Wydziału Archeologii UAM jest faktyczne uprawianie archeologii powszechnej, nieograniczonej współczesnymi granicami i barierami administracyjnymi. Wydział realizuje szeroki program różnorodnej współpracy międzynarodowej z ośrodkami archeologicznymi Europy i Azji. Współpraca ta obejmuje nawet wspólne przedsięwzięcia badawczo-edytorskie (np. seria Baltic-Pontic Studies, wydawana wraz z Akademią Nauk Ukrainy). Planuje się dalszy rozwój kooperatyw międzynarodowych, ze szczególnym uwzględnieniem tematyki szeroko pojętej strefy śródziemnomorskiej.

Obecnie do najważniejszych tematów badawczych realizowanych przez pracowników Wydziału należą: środowiskowe uwarunkowania najstarszego osadnictwa Europy Środkowej i rozwój kulturowy Niżu Europejskiego w epoce kamienia i wczesnej epoce metali; synteza wczesnej epoki brązu; studia nad pograniczem biokulturowym Wschodu i Zachodu Europy w pradziejach i starożytności, w tym kontakty społeczeństw strefy pontyjskiej z Niżem Europejskim; powiązania kulturowe cywilizacji egejskiej z Europą Środkową; archeologia starożytnego Bliskiego Wschodu; powiązania kulturowe Wielkopolski z terenami ościennymi w późnym okresie brązu i wczesnym okresie żelaza; sztuka społeczności Europy środkowej w epoce żelaza a sztuka Grecji i Italii; tereny Barbaricum w okresie wpływów rzymskich i w okresie wędrówek ludów (osadnictwo, gospodarka, budownictwo, groby okazałe i inne cmentarzyska, ceramika); obszary prowincjonalno-rzymskie w Europie; problem kontynuacji między starożytnością a wczesnym średniowieczem w Polsce; architektura i sztuka Polski średniowiecznej; historia archeologii; studia nad teorią społeczną oraz współczesna refleksja metodologiczna w archeologii.

Collegium Historicum

Latem 2015 Instytutu Prahistorii (obcnie Wydział Archeologii) został przeniesiony na Kampus UAM Morasko do nowego budynku Collegium Historicum przy ul. Uniwersytetu Poznańskiego 7.


Ilustracja Polska

"Ekspedycja Wykopaliskowa Uniwersytetu Poznańskiego, czyli odkrywcy polskiej Pompei. Na rysunku widzimy, jak Walenty Szwajcer w otoczeniu dzieci ukazuje prof. Józefowi Kostrzewskiemu miejsce wykopalisk. Za profesorem Kostrzewskim i jego synem Bogdanem (chłopiec z tornistrem) dr Zdzisław Rajewski (zastępca kierownika badań), fotograf Muki, czyli mgr Wojciech Kóčka. Na końcu, starszy pan w meloniku, z cygarem w ustach i puszką kleju, to zasłużony laborant i badacz Biskupina, Franciszek Maciejewski." 

Z tygodnika "Ilustracja Polska", 1937r.