prof. UAM dr hab. Jacek Wierzbicki

Jacek Wierzbicki

Życiorys:
Urodziłem się w 1958 roku w Poznaniu. W latach 1965-1973 byłem uczniem Szkoły Podstawowej nr 5, a od 1973 roku kontynuowałem naukę w V Liceum Ogólnokształcącym w Poznaniu.

Po uzyskaniu matury w 1977 roku i zdaniu egzaminów wstępnych zostałem przyjęty na I rok archeologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Już w kilka tygodni po rozpoczęciu zajęć dydaktycznych miałem szczęście wziąć udział w badaniach powierzchniowych na Pomorzu, prowadzonych przez Łupawską Ekspedycję Archeologiczną ówczesnej Katedry Archeologii UAM, pod kierunkiem Dobrochny Jankowskiej, co zadecydowało o moich dalszych losach. Od tej pory uczestniczyłem we wszystkich przedsięwzięciach tej Ekspedycji, aż do 1982 roku. Dlatego czuję się absolwentem "Akademii Łupawskiej".

13 maja 1981 roku (byłem wtedy studentem IV roku) zostałem zatrudniony w Katedrze Archeologii na stanowisku technika jako rysownik. Rok później obroniłem pracę magisterską pt. „Cmentarzysko ludności kultury pucharów lejkowatych w Łupawie, woj. Słupsk, stanowisko 2”, napisaną pod kierunkiem prof. dr hab. Jana Żaka której powstawaniem na początku, aż do swej przedwczesnej śmierci, kierował doc. dr hab. Kazimierz Siuchniński. 21 lipca zostałem awansowany na stanowisko starszego technika.

We wrześniu tego roku rozpocząłem zasadniczą służbę wojskową, którą ukończyłem w sierpniu 1983 roku, w stopniu ogniomistrza podchorążego (po dodatkowym kursie w Głogowie zostałem w sierpniu 1986 roku podporucznikiem rezerwy).

Po powrocie do pracy zawodowej początkowo zajmowałem się opracowywaniem materiałów kultury pucharów lejkowatych pochodzących ze starszych badań w Łupawie, aby w 1984 roku wrócić do badań wykopaliskowych na terenie osady kultury pucharów lejkowatych w Poganicach.
Badania wykopaliskowe w Poganicach trwały do 1991 roku (od 1986 pod moim kierownictwem). W 1990 roku uczestniczyłem też krótko w badaniach na terenie wczesnośredniowiecznego mostu/grobli w Gieczu, koło Poznania. W 1993 roku kierowałem ratowniczymi pracami wykopaliskowymi na cmentarzysku ludności kultury łużyckiej we Wronkach. Brałem także udział w licznych badaniach powierzchniowych, głównie w ramach AZP, na terenie byłych województw słupskiego, gorzowskiego, poznańskiego i leszczyńskiego. W 1989 otrzymałem awans - z etatu starszego technika na archeologa.

W 1994 roku został otwarty mój przewód doktorski na Wydziale Historycznym UAM, a promotorem mojej pracy pt. „Łupawski mikroregion osadniczy ludności kultury pucharów lejkowatych” była prof. Dobrochna Jankowska. Pracę pod tym tytułem obroniłem w lutym 1997 roku, a z dniem 1 maja tego roku zostałem mianowany na stanowisko adiunkta w Instytucie Prahistorii UAM.

W latach 1999-2005 przez dwie kadencje pełniłem funkcje wicedyrektora Instytutu Prahistorii UAM ds. studenckich.

W ostatnich latach XX wieku prowadziłem prace wykopaliskowe w ramach badań ratowniczych na trasie projektowanej autostrady A2, na dwóch położonych niedaleko od siebie stanowiskach: Pławce gm. Środa Wlkp., stan. 8 (w latach 1998-2000) i Borzejewo gm. Dominowo, stan. 22 (w latach 1998-1999).

Z czasem, w związku z prowadzonymi przeze mnie zajęciami dydaktycznymi, zainteresowania moje rozszerzyły się na problematykę całej epoki kamienia w Europie, czego wynikiem była opublikowana w 2012 roku praca „Epoka kamienia w Europie znakami pocztowymi pisana. Popularyzacja archeologii w filatelistyce”, w której wykorzystałem także moją pasję filatelistyczną. Książka ta, przedstawiona przeze mnie jako rozprawa habilitacyjna, nie znalazła jednak uznania w oczach większości recenzentów.
W związku z tym przystąpiłem do przygotowania kolejnego, bardziej typowego opracowania. Pracę „Wielka kolonizacja. Społeczności kultury pucharów lejkowatych w dorzeczu środkowej Warty: koniec V–poł. III tys. BC” udało mi się ukończyć w 2013 roku. Powstała ona w rekordowym tempie, dzięki wykorzystaniu doświadczeń, jakie zebrałem podczas wielu lat badań zbliżonej problematyki na terenie Pomorza i Wielkopolski. Drugi przewód habilitacyjny został wszczęty na Wydziale Historycznym UAM w czerwcu 2013 roku, a moje kolokwium habilitacyjne odbyło się w kwietniu 2014 roku.

Od 2002 roku jestem członkiem Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich (SNAP). W ramach tej organizacji brałem udział w wielu zebraniach naukowych i konferencjach. W latach 2002‒2007 przez dwie kadencje pełniłem funkcję skarbnika Zarządu Głównego SNAP, a od 2007 do 2013 roku byłem przewodniczącym Głównej Komisji Rewizyjnej SNAP. W 2013 roku zostałem wybrany wiceprezesem Oddziału SNAP w Poznaniu i członkiem Zarządu Głównego, a od 2 czerwca 2016 roku jestem prezesem Oddziału Wielkopolskiego SNAP. 29 maja 2019 roku powierzono mi tę funkcję ponownie na kolejną kadencję, a 8 czerwca 2019 roku podczas Zjazdu SNAP w Łodzi zostałem wybrany Sekretarzem Generalnym SNAP.

Od 1 września 2016 roku do 30 września 2019 roku pełniłem funkcję zastępcy dyrektora Instytutu Archeologii ds. naukowych, a 1 października otrzymałem mianowanie na prodziekana Wydziału Archeologii (do 30 wrzesnia 2020 r.). Z dniem 1 maja 2017 roku przeszedłem na stanowisko profesora nadzwyczajnego (obecnie uczelni).

Specjalizacja i zainteresowania naukowe:
Zawodowo zajmuję się przede wszystkim okresem neolitu na terenie Europy Środkowej, a w szczególności kulturą pucharów lejkowatych i jej obrządkiem pogrzebowym oraz problemami osadniczymi.

Z zamiłowania natomiast jestem filatelistą, więc główną moją pasją stało się zbieranie walorów filatelistycznych (tzn. znaczków, całostek, datowników, kopert FDC, itp.) wiążących się tematycznie z antropogenezą i epoką kamienia w Europie. Tworzenie tego tematycznego zbioru (a w planach na najbliższą przyszłość także eksponatu wystawowego) stało się też dla mnie okazją do popularyzacji archeologii, m.in. dzięki wykorzystaniu Internetu (www.archeofil.pl).
Te i inne moje aktywności stały się powodem przyznania mi przez Zarząd Główny SNAP Nagrody im. Krzysztofa Dąbrowskiego za popularyzację archeologii, którą otrzymałem w czasie zjazdu SNAP w Łodzi w 8 czerwca 2019 roku.

www: jacwierz.home.amu.edu.pl

Wybrane publikacje archeologiczne:


1988 - Gräberfeld der Einzelgrabkultur in  Łupawa (Fundstelle 2), Gemeinde Potęgowo, Wojewodschaft Słupsk, „Folia Praehistorica Posnaniensia”, t. III: 1987, s. 257-268.

1988 - Z badań nad wczesną epoką brązu na Pomorzu Środkowym, „Fontes Archaeologici Posnanienses”, vol. XXXVI: 1987-1988, s. 53-58.

1990 - z W. Świderskim: Osada kultury pucharów lejkowatych w Poganicach, woj. Słupsk, gm. Potęgowo, stanowisko 4 (strefa 2), Poznań.

1991 - Cmentarzysko megalityczne ludności kultury pucharów lejkowatych w Łupawie, gm. Potęgowo, woj. Słupsk, stanowisko 2a, „Folia Praehistorica Posnaniensia”, t. IV, s. 49-56.

1992 - Cmentarzysko kultury pucharów lejkowatych w Łupawie woj. Słupsk, stanowisko 2. Obrządek pogrzebowy grupy łupawskiej, Poznań.

1993 - Charakterystyka strefy 10 stanowiska 4 w Poganicach, woj. Słupsk, [w:] Kopalnia surowców mineralnych kultury pucharów lejkowatych w Poganicach, woj. Słupsk, stanowisko 4 (strefa 10), Poznań, s. 9-22.

1993 - z E. Indycką: Materiały kultury pucharów lejkowatych z terenu kopalni surowców mineralnych w Poganicach, woj. Słupsk, stanowisko 4, [w:] Kopalnia surowców mineralnych kultury pucharów lejkowatych w Poganicach, woj. Słupsk, stanowisko 4 (strefa 10), Poznań, s. 75-116.

1994 - Cmentarzysko ludności kultury pucharów lejkowatych w Łupawie, gm. Potęgowo, woj. Słupsk, stanowisko 15, „Folia Praehistorica Posnaniensia”, t. VI, s. 5-58.

1995 - Dzieje i stan badań nad kulturą pucharów lejkowatych w Wielkopolsce, „Folia Praehistorica Posnaniensia”, t. VII, s. 21-52.

1995 - Wstępne wyniki badań wykopaliskowych osiedli kultury pucharów lejkowatych na stanowisku Poganice 4 (strefy 2 i 5), gm. Potęgowo, woj. słupskie, „Folia Praehistorica Posnaniensia”, t. VII, s. 53-79.

1997 - Neolityczny grobowiec megalityczny z grobem korytarzowym w Łupawie woj. słupskie, stan. 27, „Materiały Zachodniopomorskie”, t. XLII (1996), s. 7-29.

1998 - Dynamiczny model łupawskiego mikroregionu osadniczego (ŁMO) ludności kultury pucharów lejkowatych, [w:] Acta Archaeologica Pomoranica, Szczecin, s. 53-67.

1999 - Łupawski mikroregion osadniczy ludności kultury pucharów lejkowatych, Poznań.

2002 - Epoka kamienia na ziemi wieleńskiej, [w:] P. Waśko, K. Heppner, H. Machajewski (red.), Z najdawniejszych dziejów ziemi wieleńskiej, Wieleń, s. 9-41.

2003 - Brakujące groby (ze studiów nad społeczeństwem grupy łupawskiej kultury pucharów lejkowatych), [w:] M. Fudziński, H. Paner (red.), XIII Sesja Pomorzoznawcza, vol. 1, Od epoki kamienia do okresu rzymskiego, Gdańsk 2003, s. 51-59.

2005 - Grobowiec megalityczny z Borkowa, stan. 1, gm. Malechowo, woj. zachodniopomorskie. Jedyny grób korytarzowy na ziemiach polskich?, [w:] W. Rączkowski, J. Sroka (red.), Historia i kultura Ziemi Sławieńskiej, t. IV, Gmina Malechowo, Sławno, s. 93-112.

2006 - Idea megalityczna między pradoliną Noteci a Morzem Bałtyckim, [w:] H. Machajewski, J. Rola (red.), Pradolina Noteci na tle pradziejowych i wczesnośredniowiecznych szlaków handlowych, Poznań, s. 87-106.

2006 - Materiały neolityczne z wielokulturowego stanowiska 108 w Międzyrzeczu, woj. lubuskie, [w:] Współczesnymi drogami w przeszłość. IV Polsko-Niemieckie Spotkania Archeologiczne. Dychów 15-18 listopada 2005 roku, Biblioteka Archeologii Środkowego Nadodrza, z. 3, t. 2, s. 103-136.

2006 - Megality kultury pucharów lejkowatych - czy tylko grobowce?, [w:] J. Libera, K. Tunia (red.), Idea megalityczna w obrządku pogrzebowym kultury pucharów lejkowatych, Lublin-Kraków, s. 87-101.

2008 - Neolit Wielkopolski w świetle ostatnich badań, [w:] H. Machajewski (red.), Wielkopolska w dziejach. Archeologia o regionie, Poznań, s. 31‒55.

2008 - Nowy typ cmentarzyska wielkopolskich społeczności kultury pucharów lejkowatych (Konarzewo, gm. Dopiewo, pow. Poznań, woj. wielkopolskie, stan. 5), „Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne”, t. 9, s. 25‒55.

2009 - Dzierznica stanowisko 35, gm. Dominowo, pow. Środa Wielkopolska — trzecie stanowisko kultury pucharów lejkowatych z fazy wczesnowióreckiej w Wielkopolsce, „Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne”, t. 10, s. 11‒37.

2010 - Osada wczesnych społeczności kultury amfor kulistych ze stanowiska 5 w Konarzewie, gm. Dopiewo, pow. Poznań, woj. wielkopolskie, „Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne”, t. 11, s. 13‒37.

2011 - Kurhany kultury ceramiki sznurowej na Pomorzu Środkowym (Łupawa stan. 2, gm. Potęgowo, pow. Słupsk), [w:] H. Kowalewska-Marszałek, P. Włodarczak (red.), Kurhany i obrządek pogrzebowy w IV‒II tysiącleciu p.n.e., Kraków-Warszawa, s. 425‒434.

2011 - Osadnictwo ludności kultury pucharów lejkowatych na stan. 22 w Borzejewie, gm. Dominowo, pow. Środa Wlkp., „Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne”, t. 12, s. 11‒22.

2011 - Osadnictwo społeczności kultury ceramiki sznurowej na stanowisku 35 w Dzierznicy, gm. Dominowo, pow. Środa Wlkp., „Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne”, t. 12, s. 23‒41.

2011 - Ślady pobytu ludności kultur wstęgowych na Pomorzu Środkowym. Nowo odkryte materiały z dawnych badań wykopaliskowych, [w:] M. Fudziński, H. Paner (red.), XVII Sesja Pomorzoznawcza, vol. 1, Od epoki kamienia do wczesnego średniowiecza, Gdańsk, s. 13‒22.

2012 - Epoka kamienia w Europie znakami pocztowymi pisana. Popularyzacja archeologii w filatelistyce, Zielona Góra.

2013 - Działalność Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich w Wielkopolsce na przestrzeni ostatnich 20 lat, „Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne”, t. 14, s. 235–241.

2013 - Migracje – przypadek grupy łupawskiej kultury pucharów lejkowatych, [w:] W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński (red.), Funeralia Lednickie, spotkanie 15. Migracje, Poznań, s. 31–43.

2013 - Niezidentyfikowany przedmiot gliniany z osady kultury pucharów lejkowatych w Poganicach, pow. Słupsk, stan. 4, „Folia Praehistorica Posnaniensia”, t. XVII (2012), s. 437–445.

2013 - Wielka kolonizacja. Społeczności kultury pucharów lejkowatych w dorzeczu środkowej Warty: koniec V–poł. III tys. BC, Poznań.

2015 - Jubileusz Profesor Dobrochny (Dosi) Jankowskiej, „Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne”, t. 15, s. 293–297.

2015 - Ceramika z ornamentem pasmowo-grzebykowym z osady kultury pucharów lejkowatych w Poganicach, pow. słupski, stan. 4. Przyczynek do studiów nad kierunkami kontaktów interregionalnych ludności grupy łupawskiej, „Folia Praehistorica Posnaniensia”, t. XX, s. 531–544.

2015 - Jubileusz 70-lecia profesor Dobrochny Jankowskiej, „Folia Praehistorica Posnaniensia”, t. XX, s.11–26.

2015 - Symbolika wody w ornamentyce naczyń ceramicznych kultury pucharów lejkowatych, [w:] A. Jaszewska, A. Michalak (red.), Woda — żywioł ujarzmiony i nieujarzmiony, Biblioteka Archeologii Środkowego Nadodrza, z. 8, Zielona Góra, s. 19–39.

2017 - Dwa pierścienie bursztynowe z grobowca megalitycznego kultury pucharów lejkowatych w Łupawie, pow. słupski, stan. 18, [w:] A. Różański (red.), Gemma Gemmarum. Studia dedykowane Profesor Hannie Kóčce-Krenz, Poznań 2017, s. 1415–1455.

2017 - Grobowce megalityczne w dorzeczu Łupawy, [w:] Dziedzictwo archeologiczne doliny Łupawy. Pomiędzy ochroną a promocją, Gdynia, s. 25–41.

2017 - (z M. Bigosem i D. Jankowską), Z badań nad wykorzystaniem dolin rzecznych północnej części Pomorza Środkowego przez społeczności epoki kamienia, [w:] M. Fudziński, W. Świętosławski, W. Chudziak (red.), Pradoliny pomorskich rzek. Kontakty kulturowe i handlowe społeczeństw w pradziejach i wczesnym średniowieczu, Gdańsk 2017, s. 71–82.

2018 - 40 lat tradycji konferencji sprawozdawczych „Badania archeologiczne na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej” 1977–2018, [w:] J. Wierzbicki (red.), Badania archeologiczne na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej w latach 2013–2017, Poznań, s. 9–18.

2018 - Is it possible to define an eastern group of the Funnel Beaker Culture today?, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria archeologiczna”, nr 47 (2016–2017), s. 53–67.

2018 - Traces of the Bell Beakers' contacts with the Funnel Beaker communities in Central Pomerania, [w:] P. Valde-Nowak, K. Sobczyk, M. Nowak, J. Źrałka (red.), Multas per gentes et multa per saecula. Amici magistro et collegae suo Ioanni Christopho Kozłowski dedicant, Kraków, s. 531–536.

2019 - O pewnych krzywolinijnych motywach zdobniczych ceramiki kultury pucharów lejkowatych, [w:] M. Szmyt, P. Chachlikowski, J. Czebreszuk, M. Ignaczak, P. Makarowicz (red.), Vir Bimaris. Od kujawskiego matecznika do stepów nadczarnomorskich. Studia z dziejów międzymorza bałtycko-pontyjskiego ofiarowane Profesorowi Aleksandrowi Kośko, Poznań, s. 511–518.

Wybrane publikacje filatelistyczne o tematyce archeologicznej:


2006 - z J. Krokoszem i J. Tybulczukiem: Odlewnictwo w filatelistyce, Kraków.

2008 - Archeologia na polskich znakach pocztowych (cz. I‒VI), „Filatelista”, r. 55, nr 2‒7, s. 78‒81, 130‒133, 184‒187, 256‒259, 302‒303, 360‒362.

2009 - Karol Darwin i teoria ewolucji (cz. I‒V), „Filatelista”, r. 56, nr 7, s. 19‒21, nr 8, s. 30‒33, nr 9, s. 36‒38, nr 10, s. 25‒27, nr 11, s. 34‒37.

2010 - Lascaux — podziemne sanktuarium, „Filatelista”, r. 57, nr 9, s. 480‒482.

2010 - Malta — wyspa megalitów, „Filatelista”, r. 57, nr 12, s. 626‒629.

2010 - Otyła Wenus, „Filatelista”, r. 57, nr 11, s. 592‒594.

2010 - Stonehenge, „Filatelista”, r. 57, nr 10, s. 524‒527.

2011 - Partenon — ideał piękna zaklęty w marmurze, „Filatelista”, r. 58, nr 1, s. 20‒23.

2011 - Przeszłość Skandynawii utrwalona w kamieniu, „Filatelista”, r. 58, nr 2, s. 64‒67.

2011 - W poszukiwaniu przodków człowieka (cz. I‒VIII), „Filatelista”, r. 58, nr 3, s. 116‒118, nr 4, s. 172‒175, nr 5, s. 234‒236, nr 6, s. 282‒284, nr 7, s. 338‒340, nr 8, s. 398‒400, nr 9, s. 440−442, nr 10, s. 502‒504.

2012 - Akropol w Atenach, „Filatelista”, r. 59, nr 11, s. 580–582.

2012 - Iliada a wojna trojańska, „Przegląd Filatelistyczny”, nr 6 (117), s. 259–262, 267–269.

2012 - Ötzi - 20 lat minęło, „Z Otchłani Wieków”, r. 66, nr 1–4 (2011–2012), s. 136–139.

2012 - Praludzie w kulturze popularnej, czyli „jaskiniowcy”, „Filatelista”, r. 59, nr 6, s. 277–282.

2012 - Święte igrzyska olimpijskie, „Filatelista”, r. 59, nr 3, s. 136‒138.