Powody podjęcia tematyki

Zasadniczym powodem podjęcia badań jest potrzeba pogłębionych i interdyscyplinarnych prac nad grodziskiem w Grzybowie i jego zapleczem osadniczym. Dotychczas przebadano zaledwie 3 % powierzchni tego obiektu, a odkryty wówczas materiał, świadczący o wyjątkowości tego grodu, został opracowany i opublikowany w znikomym stopniu. Ten wyjątkowy w skali wczesnohistorycznej Wielkopolski gród wymaga, więc z jednej strony nowych archeologicznych badań terenowych (inwazyjnych oraz nieinwazyjnych). Podczas gdy z drugiej strony odnaleziony dotychczas materiał źródłowy musi doczekać się specjalistycznych opracowań, które w postaci publikacji książkowej byłyby dostępne dla ogółu społeczeństwa i środowiska naukowego. Nowe prace badawcze dotyczące grodziska mogą doprowadzić nie tylko poszerzenia znanej podstawy źródłowej, ale przede wszystkim do chociażby częściowego wyjaśnienia zagadki ulokowania miedzy Gnieznem i Gieczem w pierwszej połowie X wieku tak potężnego grodu. Zresztą obiektu, który chronologicznie wyprzedał funkcjonowanie Gniezna, natomiast powierzchniowo znacząco przerastał Giecz. Jak dotychczas niewyjaśniona pozostaje również rola gospodarcza, administracyjna i polityczna Grzybowa w X-XI wieku. A słabo rozpoznane osadnictwo otwarte, nie pozwala jednoznacznie stwierdzić, jak dużym zapleczem osadniczym i demograficznym dysponował wczesnośredniowieczny gród. Szczególnie ważne wydaje się również zestawienie wielkości grodziska w Grzybowie z brakiem wiedzy na temat tamtejszego wczesnośredniowiecznego cmentarzyska. Wydaje się, że jego ewentualne odkrycie mogłoby wyjaśnić wiele kwestii związanych ze stopniem zasiedlenia grodu i okolicznych osad otwartych oraz mogłoby dostarczyć licznego materiału do badań nad ówczesnym społeczeństwem.

Cel projektu

Nadrzędnym celem projektu jest naukowe opracowanie (w ujęciu interdyscyplinarnym) zagadnień związanych z wczesnośredniowiecznym grodziskiem w Grzybowie oraz jego zapleczem osadniczym. Efektem końcowym tych prac będzie powstanie książki (opracowania zbiorowego), omawiającego wyniki badań nad całym kompleksem osadniczym. W ten sposób zostałaby wypełniona luka istniejąca w dotychczasowej historiografii, ponieważ najważniejsze, centralne grody Wielkopolski związane z panowaniem Piastów: Giecz, Gniezno, Poznań i Ostrów Lednicki, doczekały się mniej lub bardziej pełnych opracowań naukowych. Tymczasem zagadkowe Grzybowo - największy z wymienionych ośrodków grodowych, wciąż nie ma zwartego, książkowego opracowania naukowego.

Realizowane badania

W ramach projektu będą realizowane prace z zakresu archeologii, historii, geofizyki, geologii, archeozoologii czy też archeobotaniki. W projekcie znaczącą rolę odegrają także badania nad gospodarczą, polityczną i administracyjną rolą grzybowskiego grodu, stopniem realizowanej tam wymiany handlowej, miejscem obiektu we wczesnośredniowiecznej sieci komunikacyjnej, demografią, czy rozwojem osadnictwa otwartego. Wykorzystane zostaną przede wszystkim źródła archeologiczne pochodzące ze starszych wykopalisk i tych nowo realizowanych w ramach projektu.

Oprócz omówionych wyżej badań będą realizowane prace mające doprowadzić do lepszego rozpoznania grzybowskiego kompleksu osadniczego. W tym celu zostanie m.in. przebadany w sposób nieinwazyjny majdan grodziska (badanie geomagnetyczne, elektrooporowe, georadarowe, LIDRAR) oraz następnie na wybranych jego częściach zostaną założone wykopy archeologiczne. W trakcie prac wykorzystywane będą m.in. możliwości poznawcze fotografii lotniczej czy prospekcji powierzchniowej, a ostatecznie również prac wykopaliskowych. Badania zostaną wzbogacone o wykorzystanie nowoczesnych technik datacji, takich jak: C14 w technice spektralno-akceleratorowej (AMS) i dendrochronologia, a także o analizy palinologiczne uzupełniające wiedzę na temat osadnictwa wczesnośredniowiecznego i archeozoologiczne, które zobrazują gospodarkę grzybowskiego kompleksu osadniczego.
Na realizację projektu zespół badawczy kierowany przez dra Marcina Danielewskiego z Wydziału Archeologii UAM w Poznaniu otrzymał grant z Narodowego Centrum Nauki w ramach programu OPUS 13. Grant jest realizowany w ścisłej współpracy z Rezerwatem Archeologicznym Gród w Grzybowie.