Harmonogram zadań - Zespół badawczy - Publikacje - Konferencje

Projekt "Nieinwazyjne rozpoznanie potencjału zasobów archeologicznych rejonu Bobolic, woj. zachodniopomorskie" dotyczy wykonania badań, opartych na kompleksowym wykorzystaniu nowych technik nieinwazyjnych w archeologii, celem rozpoznania, weryfikacji oraz inwentaryzacji stanowisk archeologicznych w rejonie Bobolic, woj. zachodniopomorskie. Dane o stanowiskach archeologicznych będą pozyskiwane za pomocą m.in. lotniczego skanowania laserowego, zobrazowań satelitarnych, zdjęć lotniczych, badań powierzchniowych oraz prospekcji geofizycznej.

Istotnym elementem projektu jest określenie wartości danych uzyskanych za pomocą wspomnianych metod oraz możliwość wykorzystania rezultatów badań w celu upowszechniania informacji na temat zasobów archeologicznych w tym regionie, jako podstawy do działań popularyzatorskich oraz rozwijania świadomości społecznej na temat konieczności ochrony i racjonalnego zarządzania zasobami zabytkowymi oraz ich potencjału turystycznego.

Opis projektu

Problem identyfikacji stanowisk archeologicznych stanowi ważny element postępowania badawczego w archeologii, a także istotny element działalności konserwatorskiej, mającej na celu ochronę i zarządzanie dziedzictwem archeologicznym.

Głównym celem proponowanego projektu jest rozpoznanie, weryfikacja oraz inwentaryzacja zasobów dziedzictwa archeologicznego, przy wykorzystaniu nowoczesnych, nieinwazyjnych metod prospekcji terenu, w rejonie Bobolic, woj. zachodniopomorskie. Badania będą prowadzone na 5 obszarach AZP - obszary nr: 18-24, 18-25, 18-26, 19-24, 19-25.

Drugim , integralnie powiązanym z powyższym celem projektu jest określenie naukowej wartości samych metod nieinwazyjnych i pozyskanych za ich pośrednictwem danych na rzecz działań konserwacji, ochrony i zarządzania dziedzictwem archeologicznym. Ponadto, zawarta w nim jest próba oceny możliwości wykorzystania generowanych za ich pośrednictwem informacji, w upowszechnianiu i popularyzowaniu wiedzy na temat zasobów dziedzictwa archeologicznego szerszym kręgom społecznym oraz potencjalnego ich wykorzystania w turystycznym rozwoju regionu.

Projekt opiera się na zintegrowanym wykorzystaniu kilku metod prospekcji terenowej w celu kompleksowego zewidencjonowania proponowanego do badań obszaru. Dane o stanowiskach archeologicznych będą pozyskiwane za pomocą pięciu podstawowych metod:

(1) pomiarów wykonanych na podstawie lotniczego skanowania laserowego (LIDAR) w oparciu o dane ISOK;
(2) analizy zobrazowań satelitarnych dla wybranych obszarów;
(3) rekonesansu lotniczego;
(4) weryfikujących badań powierzchniowych;
(5) prospekcji geofizycznej wybranych obiektów archeologicznych.

W Polsce od wielu lat najbardziej rozpowszechnioną, aczkolwiek ograniczoną metodą prospekcyjną, są badania powierzchniowe w ramach AZP. Pomimo udowodnionej wartości tej metody, jej poważnym ograniczeniem jest możliwość prospekcji przede wszystkim terenów odkrytych, zaś niska efektywność na terenach leśnych. Ponieważ badania powierzchniowe nie są w stanie odpowiedzieć na pewne pytania, zauważalna jest konieczność aplikacji innych, bardziej skutecznych metod prospekcji terenowej. Znaczącym wsparciem w poprawie tej sytuacji jest m.in. prospekcja lotnicza. Zdjęcia lotnicze umożliwiają bowiem identyfikowanie zabytkowych struktur, określenie szczegółowej lokalizacji, zasięgu i charakteru funkcjonalnego znajdujących się pod ziemią obiektów nieruchomych. Posiadają one również duży, a w wielu aspektach zupełnie niewykorzystany dotychczas walor poznawczy, a zarazem promocyjny oraz edukacyjny.

Uzupełnieniem rozpoznania i weryfikacji zasobów archeologicznych rejonu Bobolic będzie teledetekcja satelitarna, czyli wykorzystanie zobrazowań satelitarnych w archeologii. Jest to niestandardowa metoda, pozwalająca na prospekcję rozległych terenów, dzięki której możliwe będzie wykrycie obiektów z pułapu satelitarnego, których zidentyfikowanie w zakresie widzialnym byłoby bardzo trudne.

Istotnym problemem w przypadku gminy Bobolice, której duża część powierzchni pokryta jest lasami, jest archeologiczne rozpoznanie terenów leśnych. Szczególnie pomocne w przypadku tych właśnie obszarów będzie zastosowanie innych metod prospekcji, które umożliwiają lepszą detekcję zasobów archeologicznych tego regionu, mianowicie lotniczego skaningu laserowego (ALS) w ramach ISOK, który pozwala na systematyczne penetrowanie obszarów zalesionych. Za pomocą tej metody teledetekcyjnej możliwa będzie identyfikacja i szczegółowa lokalizacji stanowisk i obiektów archeologicznych, określenie kontekstu ich występowania, stanu zachowania czy ewentualnych zagrożeń.

Ważny element projektu stanowią również badania geofizyczne. Metoda ta bazuje na identyfikowaniu anomalii w promieniowaniu elektromagnetycznym poszczególnych obiektów archeologicznych. Zastosowanie metody geofizycznej wybranych stanowisk pozwoli na bardziej szczegółowe rozpoznanie struktur zabytkowych, a także na określenie ich zniszczeń pod kątem konserwatorskim. Dostarczy też spektakularnego materiału ilustracyjnego w postaci wizualizacji 3D, możliwego do wykorzystania w działaniach promocyjnych.

Cechy charakterystyczne projektu to nowatorskość od strony metodycznej (naukowo-sprzętowej) oraz analitycznej. Analiza danych pozyskanych w wyniku zastosowania różnych metod prospekcji terenowej stanie się podstawą do refleksji nad efektywnością tych metod, z uwzględnieniem nie tylko ich potencjału, ale i ograniczeń, a także konieczności ich integracji w celu bardziej kompleksowego rozpoznania terenu. Pozwoli również stworzyć warunki dla promowania w środowisku archeologicznym takiego typu działań. Efektywność i korzyści wynikające z integracji proponowanych metod wydaje się być istotna w kształtowaniu polityki konserwatorskiej (cel konserwatorski), wiedzy na temat przeszłości (cel naukowy), a także upowszechniania informacji o zasobach archeologicznych, konieczności ich ochrony oraz ich wartości ekonomicznych, w tym roli, jaką mogą one odgrywać w turystyce (cel promocyjny).

Przewidywane jakościowe rezultaty realizacji zadania

Zakładane wyniki realizowania poszczególnych etapów projektu wynikają z realizacji celów naukowych, konserwatorskich, edukacyjnych oraz popularyzatorskich. Wymierne, bezpośrednie rezultaty projektu, stanowią:

• rozszerzenie bazy źródłowej, odnoszącej się do zasobów dziedzictwa archeologicznego rejonu Bobolic: weryfikacja, rozpoznanie oraz inwentaryzacja dziedzictwa archeologicznego, w tym zasobów dotychczas trudno dostępnych bądź niedostępnych tradycyjnej prospekcji archeologicznej, znajdujących się na terenach zalesionych;
• stworzenie cyfrowej bazy danych o zasobach archeologicznych rejonu Bobolic:  dane te zostaną przekazane do dyspozycji zarówno powiatowego konserwatora  zabytków, WUOZ oraz NID, oraz posłużą one do realizacji unowocześnionej polityki  ochrony i zarządzania dziedzictwem archeologicznym;
• wykazanie potencjału zintegrowanego zastosowania poszczególnych nieinwazyjnych metod prospekcji terenowej w rozpoznawaniu struktur zabytkowych;
• szczegółowe rozpoznanie wybranych, charakteryzujących się dużą wartością poznawczą, stanowisk archeologicznych;
• wskazanie potencjalnych zagrożeń dla dziedzictwa archeologicznego regionu Bobolic, związanych z działalnością antropogeniczną oraz procesami naturalnymi;
• opracowanie naukowych podstaw dla skutecznej ochrony oraz zarządzania dziedzictwem  archeologicznym;
• ukazanie możliwości wykorzystania wyników badań w upowszechnianiu informacji na temat zasobów archeologicznych i działaniach popularyzujących dziedzictwo archeologiczne regionu;
• określenie potencjału turystycznego zasobów archeologicznych badanego regionu oraz możliwości ich wykorzystania w celach jego promocji.

Kontakt

dr Michał Pawleta
Instytut Prahistorii UAM
ul. Św. Marcin 78
61-809 Poznań

email: mpawleta@amu.edu.pl