Cel projektu

Celem projektu badawczego jest prześledzenie zjawiska akulturacji, polegającego na przyswajaniu wybranych elementów związanych z kulturą halsztacką na terenach dzisiejszej południowo-zachodniej Polski (szczególnie Dolny Śląsk i Wielkopolska). Głównym zamierzeniem jest korelacja wybranych cech przedmiotów ceramicznych i kontekstów, w których wystąpiły z przemianami społecznymi i kulturowymi, jakie zachodziły we wczesnej epoce żelaza (okres halsztacki). Należy podkreślić, że okres ten był czasem wielu transformacji widocznych również w kulturze materialnej. Wprowadzenie prawideł tzw. stylu halsztackiego przyczyniło się do znacznych zmian zauważalnych w wytwórczości ceramicznej w tym w organizacji warsztatu garncarskiego. Nowe formy naczyń, zdobnictwo, technologia odbiegały od lokalnie praktykowanych, jakie powszech  były we wcześniejszym okresie, czyli u schyłku epoki brązu.

Realizacja

Materiałem źródłowym, będą szczególne kategorie ceramiki łączonej z tzw. kulturą halsztacką. Będzie to ceramika malowana, „grafitowana” i inkrustowana, które stanowią element diagnostyczny, wskazujący na umieszczenie zjawisk historycznych pomiędzy końcem epoki brązu, a okresem halsztackim D. Materiał źródłowy pochodzić będzie z Wielkopolski i Dolnego Śląska, gdyż są to obszary, na których zlokalizowana jest największa liczba stanowisk łączonych z tą kulturą, przede wszystkim cmentarzysk (np. Bruszczewo, Brzezie, Gorszewice, Karzec, Nadziejewo, Rogowo, Słupia Kapitulna, Cieszków, Domasław, Milejowice, Łazy, Wrocław-Księże Wielkie).

W pierwszej kolejności wytypowane zostaną naczynia przeznaczone do analiz archeometrycznych (poprzedzone będą analizą formalną - morfologia i zdobnictwo). Będą one ukierunkowane na poznanie sposobów formowania naczyń, receptur mas garncarskich w celu dokonania porównania między wymienionymi kategoriami ceramiki w obrębie tych samych stanowisk oraz pochodzących z różnych regionów Polski i Czech. Zostanie podjęta również próba określenia ich pochodzenia przez zestawienie surowica ceramicznego (gliny) z analizowanymi naczyniami.

Wytypowane jednostki analityczne pochodzić będą ze zwartych zespołów grobowych, z których zostanie pobrany materiał organiczny (kości, węgle drzewne) przeznaczony do analiz zmierzających do określenia wieku absolutnego. Jedną z analiz będzie metoda węgla radioaktywnego. W przypadku, gdy nie powiedzie się uzyskanie datowania radiowęglowego zostanie wykonane badanie termoluminescencji przedmiotów glinianych (naczynia, polepa). Dzięki temu możliwe będzie otrzymanie datowania obiektów zwartych, jakimi są zespoły grobowe, zawierające ceramikę malowaną, „grafitowaną” czy inkrustowaną. Wykonanie serii dat z różnych stanowisk pozwoli określić zakres czasowego funkcjonowania tych kategorii ceramicznych, stanowiących chronologiczny element diagnostyczny ustalony na podstawie analiz formalnych.

Zebrane informacje będą podstawą do dalszych dociekań, gdzie wytwórczość ceramiczna będzie rozpatrywana w odniesieniu do relacji zachodzących między społecznościami żyjącymi w halsztackim kręgu kulturowym. Przede wszystkim określony zostanie stopień recepcji prawideł kultury halsztackiej widocznych w garncarstwie na terenie południowo-zachodniej Polski: jaki charakter miały pojawiające się zjawiska, czy odznaczały się innowacyjnością, w jaki sposób wpływały na ówczesne społeczeństwo?

Relacje z wydarzeń związanych z projektem oraz ceramiką i zdobnictwem nie tylko z okresu halsztackiego można znaleźć na stronie projektu.

Znaczenie

Wykorzystanie datowania radiowęglowego oraz termoluminescencyjnego przyniesie ustalenia odnośnie chronologii absolutnej dla obiektów zawierających ceramikę kojarzoną z okresem halsztackim („grafitowaną”, malowaną i inkrustowaną). Pozwoli to na umieszczenie w czasie charakterystycznych kategorii ceramicznych, których   morfologia i technologia zostanie określona w sposób tradycyjny oraz z wykorzystaniem nowych metod. W ten sposób możliwe będzie zdefiniowanie ich jako „wyznaczniki chronologiczne” i odniesienie się do słuszności powszechnie głoszonych poglądów o ich wartościach diagnostycznych.

Powstanie jednolita baza danych gromadząca informacje powstałe w trakcie projektu  oraz te istniejące w literaturze o datowaniu absolutnym i morfologii oraz technologii ceramiki. Będzie ona udostępniona przez Internet dla wszystkich zainteresowanych, dzięki czemu uzyskane wyniki zostaną wprowadzone w powszechny obieg naukowy, co pozwoli na dalsze ich wykorzystanie.

Zebrane informacje umieszczone z bazie danych będą analizowane i interpretowane z wykorzystaniem teorii społecznych. Przyczyni się to do komplementarnego podejścia do zagadnienia wytwórczości ceramicznej, czyniąc projekt interdyscyplinarnym.

Dagmara Łaciak